Jon Fosse: ,,Białość” - recenzja

 

 

Jon Fosse - ,,Białość”

Krótkie, dojmujące opowiadanie znakomitego noblisty, Jona Fossego, napisane swobodnym strumieniem świadomości.

O samotności i spotkaniu ze śmiercią, która przychodzi niespodziewanie i powoli otacza człowieka magnetyczną aurą.

Utwór ten można oczywiście interpretować na różne sposoby, autor pozostawił czytelnikowi dużą swobodę w tym temacie.

Jest to opowieść o znudzonym życiem (depresyjnym?) mężczyźnie, który wychodzi z domu, wsiada do auta i podąża w przypadkowym kierunku, trafiając ostatecznie do lasu. Przez pewien czas jedzie nieuczęszczaną, leśną ścieżką, do momentu, aż samochód trafia na niepodatny grunt i dalsza jazda nim staje się niemożliwa.

Człowiek dopiero wówczas uświadamia sobie, jak daleko i nieodpowiedzialnie zabrnął w leśną głuszę, z dala od cywilizacji. Pojawia się myśl, że sam nie podoła wyjechać z lasu. Zaczyna się ściemniać (jest późna jesień), płatki śniegu coraz gęściej pokrywają konary drzew, a na zewnątrz robi się coraz zimniej.

Mężczyzna wysiada z auta i podąża przed siebie z zamiarem znalezienia jakiejś drogi, która doprowadziłaby go do kogoś (człowieka) lub czegoś (domów), gdzie mógłby znaleźć pomoc. Wędrówka staje się coraz bardziej desperacka, człowiek traci orientację w lesie i nie potrafi już powrócić nawet do swego auta. W jego głowie rozgrywa się batalia złożona z logicznych myśli, wątpliwości, rozważań, dywagacji.

Co znamienne, pytania, które zadaje samemu sobie, zapisane są przez autora jako zdania twierdzące.

Jak to w prozie Fossego, jest wiele znaków interpunkcyjnych i swoistego nagromadzenia słów powtarzających się, co nadaje prozie rytmiczności i potęguje wrażenie ,,wypływania” myśli wprost z głowy, bez ,,obróbki”.

To taki rodzaj ,,transu” myślowego, pewna neurotyczność myślowa. Towarzyszą jej emocje głównego bohatera: z powodu zagubienia i bezskutecznego poszukiwania wyjścia z sytuacji ogarnia go niepokój, chwile lęku, momenty paniki, wszystko przeplatane swoistą nadzieją, próbą odzyskania spokoju, zatracania się w pięknej aurze zimowego lasu (tutaj widzę podobieństwo do ,,Lodowego pałacu” Tarjeia Vesaasa), zauroczenia gwiazdami i świecącym księżycem wysoko na niebie.

W dali pojawia się jasność przybierająca kształt ludzkiej istoty, która podąża z naprzeciwka. Ona daje nadzieję i przywraca spokój zbłądzonemu wędrowcowi.

W tym krótkim, lecz pełnowymiarowym utworze rysuje się szkic najważniejszych doświadczeń z całego życia narratora.

Dostajemy wgląd w jego trudne dzieciństwo, niedopasowanie życiowe, relacje z rodzicami, a przede wszystkim w jego dokuczliwą samotność.

Zakończenie utworu można uznać za otwarte, lecz w pewien sposób przewidywalne dla czytelnika.

Jest w tym ogromny ładunek melancholii, ale też swoistego oswojenia się z tym, co nieuchronne, a nawet ,,zanurzenia” się w nim.  Moim zdaniem przebija to ,,światło”, które Fosse tak pięknie opisywał w swych książkach.

Mimo dużej dawki smutku nie jest to opowieść przytłaczająca czytającego.

Niełatwo określić, co takiego jest w prozie J. Fossego, że wciąga nas do środka. Język utworu, prosty, oparty o powtarzające się frazy, sprawia, że taki styl nadaje całości cechy hipnotyczne.

Zdaję sobie sprawę, że nie wszystkim czytelnikom przypadnie do gustu pisarstwo tegoż noblisty, jednak aby się o tym przekonać, warto samemu przeczytać te 42 strony ,,Białości”.

Uniwersalna tematyka w eksperymentalnym stylu.

 

Autorką recenzji jest p. Małgorzata Życińska.