Jon Fosse: ,,Drugie imię. Septologia I-II” - recenzja

 

 

 

Jon Fosse - ,,Drugie imię. Septologia I-II”

Jon Fosse, norweski noblista z 2023 r., dramaturg, poeta, prozaik, wciąż u nas mniej znany, a jego dramaty, choć wystawiane od dawna jako sztuki sceniczne, to w wydaniu książkowym są nadal niszowe na rynku księgarskim.

Jak to się dzieje, że jedni nobliści zyskują niemalże natychmiastowy rozgłos i sławę, a inni z trudem ,,przebijają” się do szerszego grona czytelników?

Chciałabym, by ten znakomity autor, którego zarówno  nietuzinkowa osobowość, jak i osobliwa literatura, będąca potwierdzeniem wielkiego talentu i wrażliwości, znalazł swoje należne miejsce w sercach i umysłach czytelników.

Zachęcam do zapoznania się z dotychczas przetłumaczoną na język polski ,,Septologią” (t. I-II), która stanowi opus magnum literackiej twórczości wielkiego mistrza Fosse.

Tłumaczenia dokonała p. Iwona Zimnicka, znakomita polska tłumaczka języka norweskiego i duńskiego, uhonorowana wybitnymi nagrodami za prace translatorskie.

Powieść pisana jest techniką strumienia świadomości, zawiera liczne retrospekcje, powtórzenia fraz, z licznymi przecinkami i znakami zapytania, pozbawiona kropek, oparta o rytm.

Czyta się ją znakomicie, nie jest trudna, lecz wymagająca skupienia. Obdarza czytelnika swoistymi doznaniami, czymś w rodzaju hipnotycznego nurtu z melancholią w tle.

To piękna książka o ludzkiej kondycji: głównie o samotności człowieka, poszukiwaniu bliskości, miłości i transcendencji. O filozoficznych rozważaniach, o sztuce i wierze w Boga. O słabości i sile człowieka, o uzależnieniu i rzeczach ostatecznych.

Autor mistrzowsko i w oryginalnym stylu oddał piórem to, co nieuchwytne i często niewypowiedziane, ale także to, co zwyczajne, codzienne i najbliższe człowiekowi.

Nie znajdziemy w powieści wielkiej historii opowiedzianej z epickim rozmachem, nie ma w niej mnogości bohaterów czy wartkiej akcji. Za to bardzo łatwo można ulec zatraceniu się w głębi myśli autora (narratora), otrzeć się o pewną mantrę, bez zapadania się w głęboki smutek.

Dla mnie powieść ta okazała się swoistym majstersztykiem i sprawiła, że z niecierpliwością oczekuję na kolejne części ,,Septologii”.

O kim i o czym opowiada książka?

O mieszkającym samotnie, w maleńkiej norweskiej miejscowości Dylgja, malarzu o imieniu Asle. Ten owdowiały mężczyzna w średnim wieku był kiedyś alkoholikiem. Obecnie wiedzie spokojne życie, bez alkoholu, dużo maluje, wspomina zmarłą przed laty żonę, modli się i spotyka z jedynym sąsiadem - prostym rybakiem Asleikiem, będącym jednocześnie jego przyjacielem i powiernikiem.

Asle wstawia namalowane obrazy do galerii w dużym mieście Bjorgvin, a właściciel galerii, Beyer, służy pomocą w ich sprzedaży, i w ten sposób Asle całkiem dobrze radzi sobie finansowo. W Bjorgvin mieszka drugi malarz, o  takim samym imieniu, będący niejako sobowtórem Asle z Dylgja, a jednocześnie inną wersją jego życia. Asle z Bjorgvin jest silnie uzależniony od alkoholu, niezmiernie samotny i bez nadziei na lepsze życie.

Osią powieści jest spotkanie obu malarzy, ale także niezwykle zgrabnie i kunsztownie wplecione wątki z dzieciństwa, młodości, małżeńskiego życia malarza z Dylga.

Rozmowy między nim a jego sąsiadem Asleikiem, choć z pozoru ubogie w słowa i zasobne w powtórzenia, pozwalają wniknąć w istotę przyjaźni między mężczyznami.

Wielka fascynacja Fossego malarzami XIX i XX wieku znajduje swe odbicie w wątkach o sztuce, o ,,świetle w ciemności” oraz w metafizycznych rozważaniach.

Ciekawym doświadczeniem z życia pisarza jest jego konwersja na katolicyzm. Wychowany w protestanckiej, skandynawskiej rodzinie, w młodości porzucił wiarę i zainteresował się marksizmem. W dojrzałym życiu nawrócił się i wstąpił do kościoła rzymskokatolickiego.

W jego powieści przewijają się wątki z życia religijnego, są także wplecione krótkie modlitwy, zarówno po łacinie, jak i w języku nynorsk, w którym pisał swoje książki.

,,Septologia. Drugie imię” to piękna i dojrzała proza, w niepowtarzalnym stylu. Napisana rytmicznie, strumieniem świadomości, który bardzo mi odpowiada, była dla mnie genialnym doświadczeniem czytelniczym, któremu nie sposób się oprzeć.

Zachęcam do samodzielnej lektury i własnej oceny, a poniżej przytaczam kilka cytatów wybranych z powieści, mając nadzieję, że słowo autora najtrafniej przemówi do czytającego.

,,…że tak też jest z literaturą, którą lubię czytać, ważne jest nie to, co mówi wprost o tym czy o tamtym, chodzi o coś innego, o coś, co milcząc, przemawia między wierszami…”;

,,…i właśnie tę pustą ciszę zwykle nazywam swoją najprawdziwszą modlitwą, tak, wtedy Bóg jest najbliżej, bo to w ciszy można usłyszeć Boga, a zobaczyć Go w tym, co niewidzialne…”;

,,…wszystko prowadzi ku Bogu, więc pod tym względem wszystkie religie są jednością, myślę, i pod tym względem również religia i sztuka się ze sobą łączą, także dlatego, że zarówno Biblia, jak i literatura są fikcją, poezją i obrazem, są literaturą, teatrem i sztukami wizualnymi i jako takie mają swoją prawdę…”.

 

Autorką recenzji jest p. Małgorzata Życińska.