Edgar Allan Poe: "Wybór opowiadań" - recenzja

 

Edgar Allan Poe - ,,Wybór Opowiadań’’

Urodził się w Bostonie, ponad 200 lat temu.

Wcześnie stracił rodziców i wychowywał się w zastępczej rodzinie Allanów.

Jego drodze życiowej towarzyszyło doświadczenie straty.

Przeżył śmierć drugiej, zastępczej matki, a następnie młodziutkiej żony.

Edgar Allan Poe - wybitny amerykański pisarz epoki romantyzmu, był także poetą, redaktorem, krytykiem literackim.

Żył zaledwie 40 lat, a jego śmierć do dziś stanowi zagadkę.  Jego twórczość zainspirowała wielu późniejszych wybitnych autorów, jak np. Fiodor Dostojewski, Agatha Christie, Stephen King, Jules Verne.

Do dziś opowiadania i wiersze Poego stanowią bazę dla filmów grozy, sensacji czy science fiction.

Edgar był zwolennikiem short story, pisanych w I osobie, pełnych napięcia, z zaplanowanym efektem końcowym, który ma wywołać określoną reakcję emocjonalną  czytelnika. Pisał pięknym stylem i językiem, co sprawiało, że wiele jego nowel zalicza się do prozy poetyckiej.

Wśród opowiadań Allana Poe wyróżniają się te gotyckie, pełne grozy, z motywem tragedii i śmierci, w których znamienny jest kontakt z zaświatami, pełne makabry i groteski sceny rodem z horroru ( ,,Zagłada domu Usherów’’, ,,Beczka amontillado”, ,,Berenika”, ,,Czarny kot”).

Jednym z opowiadań, które wywarło na mnie silne wrażenie, jest ,,Maska Czerwonego Moru”. Fabuła jakże aktualna w czasach epidemii, a przesłanie mówi, iż pomimo przedsięwziętych środków i zabezpieczeń nikt nie uchroni się przed nieuniknionym. Groza narasta. Książę Prospero, który wraz z grupą przyjaciół schronił się przed czerwoną zarazą w pilnie strzeżonym, średniowiecznym klasztorze, będąc pewnym i spokojnym o swe życie, nie uniknie przeznaczenia.

A wszystko rozgrywa się w siedmiu gotyckich komnatach, z których siódmą ,,bogato wyścielono draperiami z czarnego aksamitu, który spowijał sufit, spływał po ścianach i układał się ciężkimi fałdami na dywanie tej samej barwy”. To tutaj szklane szyby miały barwę głębokiej, krwistej czerwieni, a grozy przydawał ogromny, hebanowy zegar, który wybijając pełne godziny, zatrzymywał w pół obrotu roztańczonych dworzan, którzy bledli i pogrążali się w zadumie.

Czytając, odczuwamy dreszcze… więc  jeśli czytelnik chce poznać zakończenie tego opowiadania i… lubi się bać, odsyłam do lektury. To klasyka horroru.

Niemniej makabryczne sceny znajdziemy w opowiadaniu ,,Studnia i wahadło”. Pomimo upiornych opisów średniowiecznego więzienia pełnego wymyślnych tortur ,,z piekła rodem” i beznadziejnego położenia więźnia, ten nie traci nadziei i szuka rozwiązań w swym inteligentnym umyśle.

Kolejnym przykładem, iż siła woli, hart ducha i niezmącony, wnikliwy umysł człowieka mogą zapobiec jego tragedii, jest poruszające opowiadanie marynistyczne pt. ,,W bezdni malstromu”.

Edgar Allan Poe często porusza w swej twórczości wątki przedwczesnej śmierci, tęsknotę i rozpacz po utraconej miłości, lęk przed pogrzebaniem żywcem (,,Morella”, ,,Ligeja”, ,,Przedwczesny pogrzeb” ).

W zbiorze znajdziemy również utwory, które ukazują człowieka słabego, targanego wewnętrznymi sprzecznościami i wyrzutami sumienia (np. ,,Duch przekory”, ,,Serce-oskarżycielem”).

Poe był także prekursorem nowel detektywistycznych, na których wzorowali się późniejsi autorzy tego gatunku literackiego.

Opowiadania ,, Zabójstwa przy Rue Morque” i ,,Skradziony list” są takimi utworami. Główny bohater, francuski detektyw amator, pan Dupin, to niezwykle analityczny i niekonwencjonalny umysł. Dzięki wnikliwości i błyskotliwej interpretacji poszlak udaje mu się skutecznie rozwikłać skomplikowane zagadki kryminalne, czym zadziwia doświadczonych, lecz bazujących na rutynie śledczych. U jego boku stoi przyjaciel (narrator) o przeciętnym umyśle, przed którym błyskotliwy detektyw odsłania tok analitycznego rozumowania.

Miłośnikom książek o nieznanym, tajemniczym, nienazwanym, transcendentalnym, polecam opowiadania: ,,Wyspa wróżki Fay”, ,,Cień”, Opowieść z wyprawy w Góry Strzępiaste”, ,,Artysta pejzażu”.

W skład zbioru opowiadań wchodzą także te, które dotyczą ,,wizji pośmiertnej” (,,Mesmeryczne objawienie”, ,,Potęga słowa”) oraz  dialogu z pogranicza życia i śmierci, inspirowanego antycznymi rozmowami  filozofów i mistyków (,,Dialog Eirosa i Charmiona”, ,,Rozmowa Monosa i Uny”).

Wszystkie opowiadania Edgara Allana Poego są wyjątkowe i niepowtarzalne, tak jak wyjątkową osobą był ich autor.

Jego burzliwe życie, naznaczone depresją, uzależnieniami, romansami, problemami finansowymi, miało ogromny wpływ na twórczość. Bardzo pragnął być doceniony w życiu doczesnym, jednak targany wewnętrznymi sprzecznościami i niesprzyjającymi zewnętrznymi okolicznościami, sławę i uznanie zdobył dopiero po śmierci.

Warto sięgnąć po twórczość tego wybitnego klasyka.

,,Wybór Opowiadań” w znakomitym współczesnym przekładzie Sławomira Studniarza pozbawiony jest archaizmów, co stanowi ogromny atut podczas czytania. Niezapomniane wrażenia dla wszystkich, którzy kochają literaturę piękną.

 

 Autorką recenzji jest p. Małgorzata Życińska.